استفادۀ تلفیقی از آب شور و غیر شور در کشت سورگوم و آفتابگردان در دشت سیستان

طی سالیان اخیر محققان به استفادة تلفیقی از آب شور و غیر شور، از طریق اختلاط آب‏ها قبل از آبیاری‏ها یا استفادة تناوبی از آن‏ها در طول فصل کشت، توجه بسیار کرده اند. پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر سطوح مختلف کاربرد آب شور و غیر شور و اثر تلفیق آن‏ها بر عملکرد سورگوم و آفتابگردان و تأثیر روش‏های مذکور بر میزان تجمع املاح در اعماق مختلف خاک انجام گرفت. بدین منظور، آزمایشی در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی با شش تیمار و سه تکرار (در مجموع 36 کرت) طی سال های 1391 و 1392 در مزرعة تحقیقاتی دانشگاه زابل انجام شد. خاک مزرعة آزمایشی در طول ناحیة ریشه بافت لوم رسی با میانگین شوری 36/1 دسی زیمنس بر متر داشت. تیمارهای آزمایش شده شامل تیمار شاهد (100% آب غیر شور با شوری 2/1 دسی زیمنس بر متر‏)، کاربرد دو‏سوم آب شور، یک‏دوم آب شور، یک‏سوم آب شور، 90 درصد آب شور، و 100 درصد آبیاری با آب شور با شوری 2/1 دسی زیمنس بر متر‏ بود. در هر یک از تیمارهای تلفیقی مذکور، ابتدا از آب شور برای خیس کردن زمین و سپس از آب غیر شور برای تکمیل آبیاری استفاده ‏شد. شاخص‏های زراعی بررسی شده، شامل وزن خشک ساقه، وزن خشک برگ، وزن خشک اندام هوایی، ارتفاع بوته‏ها، و شاخص سطح برگ بودند. نتایج نشان داد در هر دو کشت، پس از تیمار شاهد، تیمار کاربرد یک‏سوم آب شور بهترین عملکرد را از نظر صفات فیزیولوژیکی گیاه و همچنین تعدیل شوری در نیمرخ خاک نسبت به سایر تیمارها دارد. هرچند اختلاف تیمار کاربرد یک‏سوم آب شور با تیمارهای یک‏دوم و دو‏سوم آب شور در قالب صفات برای آفتابگردان از نظر آماری (05/0 ≥ p) معنا‏دار نبود، در مورد سورگوم میانگین وزن خشک و شاخص سطح برگ در تیمار یک‏سوم آب شور تفاوت معناداری (05/0 ≥ p) با تیمار شاهد نداشت. همچنین، تیمار کاربرد یک‏سوم آب شور در هر دو کشت پس از تیمار شاهد کمترین میزان هدایت الکتریکی عصارة اشباع را در لایه‏های 0 تا 20 و 20 تا 40 سانتی‏متری (حدود 5/2 دسی زیمنس بر متر) و لایة 40 تا 60 سانتی‏متری (کمتر از 2 دسی زیمنس بر متر) نسبت به سایر تیمارها داشت. با توجه به نتایج این تحقیق، به ‏نظر می‏رسد این‏گونه تلفیق آب شور و غیر شور، با هر نسبتی، کارایی بالایی در کاهش تأثیر تنش شوری بر گیاه و تعدیل املاح در نیمرخ خاک دارد.